Η εργασία των μεταναστών έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα στην ελληνική οικονομία, παρέχοντας ουσιαστική εργασία για τον πρωτογενή τομέα και ειδικότερα επιτρέποντας στους αυτόχθονες να επενδύσουν περισσότερα κεφάλαια στον εκσυγχρονισμό των αγροκτημάτων τους.

Η γεωργική εργασία στην Ελλάδα, είναι μια εποχική δραστηριότητα, όπου οι αγρότες χρησιμοποιούνταν ως επί το πλείστων μέλη της οικογένειας τους ως εργάτες, σαν  περιστασιακούς εργαζόμενους με ή χωρίς μισθό ή απασχολούν μετανάστες εργαζόμενους αντί για μέλη της οικογένειας. Η όλη κατάσταση που κυριαρχεί στην απασχόληση του πρωτογενούς τομέα, δημιουργεί ένα τοπίο υποαπασχόλησης και της χαμηλής παραγωγικότητας της εργασίας. Σε αυτόν τον τομέα, η πλήρης απασχόληση είναι αδύνατη (Papadopoulos&Fratsea, 2017). Στην Ελλάδα, η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων:εκμεταλλεύσεις μικρής κλίμακας συμβάλλουν στο 16,4% της γεωργικής παραγωγής και μόνο το 11% είναι μεγάλες εκμεταλλεύσεις που αντιπροσωπεύουν το 57% της συνολικής γεωργικής παραγωγής (Eurostat 2016b). Τα διαρθρωτικά χαρακτηριστικά της γεωργίας, με τιςεκμεταλλεύσεις μικρής κλίμακας, συνεπάγονται υψηλό κόστος εργασίας. Έτσι, για να μεγιστοποιήσουν την παραγωγή και τα κέρδη τους οι Έλληνες στη διαδικασία περικοπής του κόστους άρχισαν να χρησιμοποιούν εργατικό δυναμικό, που τους παραχωρούσε φθηνή εργασία. Την φθηνή εργασία προσφέρθηκε να την παραχωρήσει τότε και τώρα ο πληθυσμός μεταναστών από τα Βαλκάνια αλλά και οι Διεθνείς μετανάστες!

Εκτεταμένες αναφορές στη βιβλιογραφία επισημαίνουν το ρόλο των ανδρών μεταναστών στη Γεωργία, αλλά σχεδόν πολύ λίγες ή καθόλου αναφορές, σε έγγραφα ή εφημερίδες, που συζητούν την παρουσία των μεταναστριών και τον ρόλο τους στη διαδικασία παραγωγής. Οι μετανάστριες έχουνσυνδεθεί κυρίως με τον «αναπαραγωγικό ρόλο» της παραγωγικής διαδικασίας όπου καιπληρώνονται με χαμηλότερους μισθούς (καθαρίστριες, σερβιτόρες, φροντίδα ηλικιωμένων). Ταυτόχρονα, έχουν συμβάλει στη δημογραφική ανανέωση των αγροτικών περιοχών, μέσω μικτών γάμων και μέσω του πολύ-λειτουργικού ρόλου τους στην ανατροφή παιδιών μεταναστών σε αγροτικές περιοχές (πολιτιστική ποικιλομορφία) και στις μετανάστριες με τον υποστηρικτικό ρόλο των συζύγων τους (Κασίμης , 2008: 519). Η πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι η πλειονότητα των μεταναστριών εργάζεται με μερική απασχόληση και όχι με πλήρη απασχόληση, καθώς οι μετανάστριες που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα: το 90% απάντησαν ότι εργάζονται ως εργαζόμενες μερικής απασχόλησης και το 10% απάντησε ότι εργάζονται με πλήρη απασχόληση. Αλλά, επίσης, από τον πληθυσμό των μη εγκατεστημένων μεταναστών, όσοι δεν ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, το 40% εργάζεται με πλήρη απασχόληση και το 60% με μερική απασχόληση. Ωστόσο, πολλοί από αυτούς δεν έχουν ακόμη υπηκοότητα.

Το έργο των γυναικών μεταναστριών, τόσο το παραγωγικό όσο και  το αναπαραγωγικό (αναπαραγωγική εργασία), υποτιμάται από την οικονομία και την κοινωνία στο σύνολό της (Λυμπεράκη, 2011, σ.114). Επίσης, εκτός την παραγωγική εργασίας στο χωράφι,  μια δύσκοληδοκιμασία που έχουν να αντιμετωπίσουνοιμετανάστριες είναι: που πρέπει να συνδυάσουν την αναπαραγωγική εργασία στο σπίτι και την παραγωγική εργασία.Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να έχουν λιγότερο χρόνο για τη φροντίδα της οικογένειας. Επιπλέον έχει ως αποτέλεσμα την κοινώς παρατηρούμενη κατάσταση, μετανάστριες που ασχολούνται με δραστηριότητες μερικής απασχόλησης. Εκτός αυτού, η επιστημονική βιβλιογραφία εστιάζει κυρίως στους ρόλους των ανδρών με τέτοιο τρόπο που αγνοεί τον κρίσιμο ρόλο των γυναικών μεταναστριών στη Γεωργία. Οι γυναίκες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον αναπαραγωγικό τομέα, που περιλαμβάνει τις οικιακές υπηρεσίες και την φροντίδα των παιδιών, παράλληλα οι εμπειρίες και η εργασία τους στον αγροτικό τομέα της Ελλάδας είναι πολύτιμες. Επιπλέον, οι έμφυλες εμπειρίες στους χώρους εργασίας αλλά και εκείνων των γυναικών που αμείβονται λιγότερο, αποτελούν πρόκληση για τις γυναίκες μετανάστριες. Έτσι, όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε: οι μετανάστες εργαζόμενοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο όσον αφορά την επισιτιστική κυριαρχία και ανάπτυξη και ως συνέπεια σε ολόκληρη την οικονομία, καθώς ολόκληρος ο πληθυσμός αποκομίζει τους καρπούς της εργασίας τους. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις προκλήσεις των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν με βάση την τάξη, το φύλο, την εθνικότητα και το καθεστώς της μετανάστευσης, συνεπώς οδηγεί σε οικονομική ανισότητα, κοινωνικό και πολιτικό αποκλεισμό των γυναικών  εποχιακών εργατριών.

Γράφει:

Χρυσάνθη Κούτρη, Απόφοιτη του τμήματος Οικονομικών Επιστημών Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και Μεταπτυχιακή φοιτήτρια του International Institute of Social Studies (Erasmus University of Rotterdam) με εξειδίκευση: Development Studies.