Η πρώτη ελληνική εφημερίδα που εκδόθηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα είχε τον τίτλο «Σάλπιγξ Ελληνική» και το πρώτο της φύλλο κυκλοφόρησε στην Καλαμάτα, μετά την απελευθέρωση της πόλης, την 1η Αυγούστου 1821. Εκδότης της ήταν ο Θεόκλητος Φαρμακίδης, διδάσκαλος του Γένους, κορυφαίος νεοέλληνας διαφωτιστής, αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης, λόγιος κληρικός και πρωτοπόρος εφημεριδογράφος (συμμετείχε στην έκδοση του περιοδικού «Ερμής ο Λόγιος» στη Βιέννη).

Η ιδέα να εκδοθεί μια εφημερίδα στην επαναστατημένη Ελλάδα ήταν του Δημητρίου Υψηλάντη, ο οποίος ήρθε από την Τεργέστη στην Ελλάδα ως Πληρεξούσιος του «Εθνικού Εκπροσώπου», δηλαδή του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Ο Δημήτριος Υψηλάντης έφερε μαζί του ένα μικρό τυπογραφείο, το «Εθνικόν Τυπογραφείον». 

Το ταξίδι αυτού του «Εθνικού Τυπογραφείου» ξεκίνησε στις 30 Μαΐου 1821, με προορισμό την Ύδρα. Από την Ύδρα μεταφέρθηκε στο Άστρος και μετά στο στρατόπεδο των Βερβένων, όπου παρέμεινε αποθηκευμένο στον Πύργο του Ι. Αδραχτά. Μετά, μεταφέρθηκε στην Καλαμάτα, ως «μόνη αρμοδιοτέρα πόλις, ως ηρεμούσα εκ πολεμίων, πλησιάζουσα δε την θάλασσαν και αμέσως δυνάμενη δέχεσθαι παρά των Εφόρων της Τεργέστης το απ’ εντολής πολεμικόν υλικόν».

Το «Εθνικό Τυπογραφείο» ανατέθηκε στον τυπογράφο Κωνσταντίνο Τόμπρα, που είχε καταγωγή από τις Κυδωνιές της Μικράς Ασίας.  Ο Δημήτριος Υψηλάντης τον προσκάλεσε στην Καλαμάτα, κατόπιν των συστάσεων του Ιάκωβου Τομπάζη. Ο Κωνσταντίνος Τόμπρας στέγασε το «Εθνικόν Τυπογραφείον» σε τούρκικο τζαμί, στη βόρεια πλευρά της Καλαμάτας. Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας κυκλοφόρησε την 1η Αυγούστου 1821. Από την «Σάλπιγγα Ελληνικήν» σώζονται σήμερα μόνο τρία φύλλα, στην Βιβλιοθήκη της Βουλής, δωρεά του Τιμολέοντος Φιλήμονος.

Στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας, ο Φαρμακίδης σημείωνε:

«Εις τας παρούσας περιστάσεις της Ελλάδος, ότε το ελληνικόν γένος, μη υπομένον τον βαρύν της τυραννίας ζυγόν, τον οποίον έφερεν αναξίως αιώνας ολοκλήρους, απεφάσισεν υπό την προστασία της Θείας Προνοίας, να πιάση τα όπλα, διά να αναλάβη την οποίαν απώλεσεν αυτονομίαν, είναι αναγκαιοτάτη εφημερίς εις την Ελλάδα εκδιδομένη».

Η λογοκρισία Υψηλάντη και η παύση της έκδοσης 

Γιατί, όμως, εκδόθηκαν μόνο τρία φύλλα; Ο Δημήτριος Υψηλάντης πίστευε ότι η εφημερίδα έπρεπε να εκπληρώσει τον σκοπό της, τον αγώνα για την ελευθερία, δηλαδή, και για αυτό τον σκοπό θεωρούσε ότι έπρεπε ο ίδιος να ελέγχει το περιεχόμενό της. Ο Θεόκλητος Φαρμακίδης αντέδρασε, καθώς αυτού του τύπου ο έλεγχος, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι πολιτικές ή στρατιωτικές σκοπιμότητες, συνιστούσε λογοκρισία. Έτσι, η έκδοση σταμάτησε.
«Δεν ενέδωσα εις το δεσποτικόν μέτρον της προεξετάσεως», σημειώνει ο Θεόκλητος Φαρμακίδης στο τρίτο και τελευταίο φύλλο της έκδοσης.

Στο πρώτο φύλλο της εφημερίδας δημοσιεύτηκε, μεταξύ άλλων, η Προκήρυξη του Αλέξανδρου Υψηλάντη που είχε απευθύνει από το Iάσιο στις 24 Φεβρουαρίου 1821 για την επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Στο δεύτερο φύλλο δημοσιεύτηκε η έκκληση του Δημήτριου Υψηλάντη προς τους κατοίκους της Λιβαδειάς για ομόνοια, πολεμική εγρήγορση, καθώς και παραινέσεις, ώστε να μην κακοποιούνται άοπλοι Tούρκοι. Στο τρίτο φύλλο καταχωρίστηκε η έκκληση της Μεσσηνιακής Συγκλήτου και του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη προς τις ευρωπαϊκές Αυλές, με την οποία τους γνωστοποιείται ότι οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν για την ελευθερία τους.

Ο Απόστολος Βακαλόπουλος (Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τόμος 5, σ. 558) επισημαίνει ότι οι εφημερίδες της εποχής στόχο είχαν να ενθουσιάσουν τους Έλληνες παρά να παραθέσουν τα γεγονότα όπως ακριβώς έγιναν.

Στη φωτογραφία: Το πρώτο φύλλο της πρώτης έντυπης εφημερίδας που κυκλοφόρησε σε απελευθερωμένο ελληνικό έδαφος, στην Καλαμάτα, τον Αύγουστο του 1821 και έφερε τον τίτλο «Σάλπιγξ Ελληνική». Από τη Συλλογής της Βιβλιοθήκης της ΕΣΗΕΑ «Δημήτρης Ι. Πουρνάρας».

Γαλανιάδη Εύα