Χθες πέρασε, μόνο με τις ψήφους του κυβερνώντος κόμματος, το νομοσχέδιο του υπουργείου Πολιτισμού με το οποίο πέντε από τα μεγαλύτερα μουσεία της χώρας μετατρέπονται σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου.

Με το νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε μετατρέπονται σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου τα εξής μουσεία:

    το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο,
    το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο,
    το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού,
    το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και
    το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου.

Το ΠαΣοΚ-Κίνημα Αλλαγής, το ΚΚΕ, η Ελληνική Λύση και το ΜέΡΑ25 καταψήφισαν το νομοσχέδιο επί της αρχής. Ο ΣΥΡΙΖΑ απέχει από τις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες. Το κόμμα είχε δηλώσει την αντίθεσή του στο νομοσχέδιο αλλά: Άλλο η παρουσία και η αρνητική ψήφος στη Βουλή κι άλλο οι φωνές έξω από αυτήν.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη αναφέρθηκε σε δηλώσεις των τέως υπουργών Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ οι οποίοι υποστήριζαν ότι τα μουσεία της χώρας θα έπρεπε να ακολουθήσουν το μοντέλο λειτουργίας του Μουσείου της Ακρόπολης.

Στην ομιλία του ο Αλέξης Τσίπρας κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι επιχειρεί «να μετατρέψει ακόμα και τα μουσεία από χώρους πολιτισμού σε χώρους εμπορίου».

Ουσιαστικά, με τον νέο, πλέον, νόμο, η κυβέρνηση αποκόπτει τα πέντε μεγαλύτερα δημόσια αρχαιολογικά μουσεία από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τα μετατρέπει σε ΝΠΔΔ και η κάθε κυβέρνηση θα διορίζει σε αυτά διοικητικά συμβούλια που θα απαρτίζονται από πρόσωπα της επιλογής της.

Χθες το πρωί πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση και πορεία στο υπουργείο Πολιτισμού από εργαζόμενους στα μουσεία. Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας θα γίνουν και σήμερα, ενώ συνεχόμενες απεργιακές κινητοποιήσεις προγραμματίζει ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων.
Πάντως, η Εκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής αναδεικνύει σε 19 σελίδες με πολλές παρατηρήσεις «την προχειρότητα ενός νομοσχεδίου, που ενώ πραγματεύεται υψίστης σημασίας συνταγματικώς προστατευόμενα αγαθά, προσπαθεί να παρακάμψει δολίως και υπογείως την προστασία αυτή, αφήνοντας υπέρμετρη εξουσιοδότηση σε διορισμένα Δ.Σ. και υπουργούς, να αποφασίζουν για μείζονα θέματα που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά», σύμφωνα με τον Σύλλογο.

Είναι βαριά και δυσλειτουργική η κεντρική διοίκηση; Είναι. Αλλά: Αντί να βρεθεί τρόπος να «αλαφρώσει», ώστε η Υπηρεσία να γίνει λειτουργική και γρήγορη, η κυβέρνηση αποφάσισε να αποκόψει από την Αρχαιολογική Υπηρεσία πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας. Αυτή η αποκοπή, σημαίνει και την αποκοπή από τις ανασκαφικές έρευνες. Και, όχι, δεν είναι δυνατόν στα ΔΣ των μουσείων να διορίζονται «ημέτεροι» που δεν έχουν πιάσει ποτέ ούτε βουρτσάκι στα χέρια τους και δεν νιώθουν τι σημαίνει προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Η κυρία Εύη Χριστοφιλοπούλου, καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής και Διοίκησης, ΕΑΠ, πρώην βουλευτής της ΝΔ, στην επιστολή της με την οποία υπερασπίστηκε το νομοσχέδιο της κυβέρνησης, άθελά της, ασφαλώς, έδωσε επιπλέον επιχειρήματα στη φαρέτρα εκείνων που αντιτάσσονται στη μετατροπή των μουσείων σε κέντρα εμπορίου. Αναφέρει, λοιπόν: «Δυστυχώς, μέχρι σήμερα τα σημαντικά, υπερτοπικού χαρακτήρα μουσεία της χώρας λειτουργούν σε οργανωτικό καθεστώς του 19ου αιώνα. Είναι ''κρεμασμένα'' στην κεντρική γραφειοκρατική δομή του Δημοσίου ως περιφερειακές υπηρεσίες του ΥΠΠΟ. Ήρθε, επιτέλους, η ώρα να αποκτήσουν λειτουργική αυτονομία, όπως έχει γίνει εδώ και πολλές δεκαετίες με τα δημόσια νοσοκομεία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τα πανεπιστήμια».

Δηλαδή: Τα ασφαλιστικά ταμεία, τα πανεπιστήμια και κυρίως τα νοσοκομεία της χώρας λειτουργούν τόσο καλά, και προς όφελος του πολίτη, που τρέχουμε να εφαρμόσουμε το ίδιο... επιτυχημένο μοντέλο και στα μουσεία μας.

Ας διαβάσουμε τι αναφέρει σε επιστολή του ο Άγγελος Χανιώτης, καθηγητής της Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών στο Πρίνστον (δηλαδή, όχι «συντεχνιακός» ή «συνδικαλιστής» κατά την άποψη της κυβέρνησης, διότι μόνον εκεί βλέπει αντιδράσεις) σε επιστολή του στο news.247.gr:

«Τα επιχειρήματα που έχουν παραθέσει οι υποστηρικτές του νομοσχεδίου δεν αντέχουν στην κριτική. Για την απαλλαγή από τη γραφειοκρατία αναγκαία είναι η νηφάλια εξέταση των αναγκών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και η καλύτερη οργάνωσή της ως ερευνητικού φορέα και όχι η αποκοπή πέντε μουσείων από τον κορμό της. Οι παραλληλισμοί με μεγάλα μουσεία του εξωτερικού, που είναι ετερόκλητες συλλογές έργων τέχνης με προέλευση από άλλες χώρες, είναι επιπόλαιοι. Τα ελληνικά μουσεία είναι μουσεία πολιτισμού που διαφυλάσσουν την πολιτιστική κληρονομιά του ελλαδικού χώρου από την προϊστορία ως το τέλος του Βυζαντίου.

»Το νομοσχέδιο συντάχθηκε χωρίς τεκμηριωμένη μελέτη βιωσιμότητας. (...) Με άγνοια κινδύνου το Υπουργείο ρίχνει πέντε μουσεία στον αμείλικτο ανταγωνισμό εκατοντάδων πολιτιστικών ιδρυμάτων για δωρεές. Οι αμοιβές όσων κάνουν επαγγελματικό κυνήγι χορηγιών (fundraising) κυμαίνονται από εκατό ως πεντακόσιες χιλιάδες δολάρια τον χρόνο. Το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, με υψηλό εισιτήριο, μεγάλη επισκεψιμότητα και πρόσβαση στους πλουσιότερους χορηγούς στον κόσμο, είχε το 2021 έλλειμμα 150 εκατ. δολαρίων και αποφάσισε να πουλήσει 219 αντικείμενα από τις συλλογές του. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Ένωση των Διευθυντών Μουσείων Τέχνης στην Αμερική αποφάσισε να εγκαταλείψει την πολιτική που απαγόρευε την πώληση έργων τέχνης για να καλύψουν τις δαπάνες τους (βλ. άρθρο στους New York Times της 30.9.22). Αυτή είναι η πραγματικότητα και όχι οι φαντασιώσεις του Υπουργείου.

»Με δεδομένη την οικονομική αστάθεια των πέντε μουσείων, οι συνέπειες και για τα άλλα δημόσια μουσεία θα είναι βαρύτατες. Επειδή τα πέντε μουσεία θα είναι αδύνατο να καλύψουν τις ανάγκες τους από τα έσοδά τους, θα επιδοτούνται από το Υπουργείο. Έτσι θα μειώνονται οι διαθέσιμοι πόροι για τα υπόλοιπα δημόσια μουσεία, ιδίως τα τοπικά μουσεία.

»Ανάμεσα στις πολλές αδυναμίες του νομοσχεδίου που έχουν επισημάνει οι ειδικοί και οι αρμόδιοι φορείς, περιορίζομαι στην πιο επικίνδυνη κατά τη γνώμη μου διάταξη, εκείνη που αφορά τη διοίκηση των μουσείων. Το νομοσχέδιο προβλέπει στο άρθρο 8 ότι ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου επιλέγονται ''μεταξύ προσωπικοτήτων με συμβολή στον αντίστοιχο επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο αυτών'', τρία μέλη επιλέγονται ''μεταξύ προσωπικοτήτων αναγνωρισμένου κύρους στον χώρο των Τεχνών, των Γραμμάτων και των Επιστημών'' και μόνο δύο είναι υπάλληλοι του Υπουργείου Πολιτισμού (αρχαιολόγοι, μηχανικοί, υπάλληλοι με οικονομικές ή διοικητικές αρμοδιότητες). Δηλαδή θεωρητικά οινοπαραγωγοί, σεφ, σχεδιαστές μόδας, αρθρογράφοι, τραγουδιστές, μητροπολίτες κλπ. με συμβολή στον δικό τους επαγγελματικό ή κοινωνικό χώρο θεωρούνται αρμόδιοι να διοικήσουν τους κατ᾿ εξοχήν θεματοφύλακες του ελληνικού πολιτισμού. Εννοείται βέβαια ότι με αυτή τη διάταξη η κυβέρνηση δεν έχει κατά νου τον επιτυχημένο σκηνοθέτη, αστροφυσικό ή επιδημιολόγο, αλλά τον επιτυχημένο επιχειρηματία, εφοπλιστή, βιομήχανο, μεγαλέμπορο και τραπεζίτη. Σε μια χώρα που οι διορισμοί γίνονται βάσει γνωριμιών και δοσοληψιών, όταν δεν προβλέπονται σαφέστατα κριτήρια αξιολόγησης, τέτοιες αοριστολογίες οδηγούν σε επικίνδυνες αυθαιρεσίες στον ευαίσθητο τομέα της πολιτιστικής πολιτικής» (παρακαλώ, διαβάστε ολόκληρη την επιστολή ΕΔΩ).

Επίσης, να συμπληρώσω, επειδή είδαμε να διορίζεται στο ΔΣ του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ακρόπολης ο Αντώνης Διαματάρης, ο υφυπουργός της κυβέρνησης Μητσοτάκη που έλεγε ότι είχε μεταπτυχιακό από το Columbia αλλά που... ούτε απ' έξω δεν είχε περάσει, η κάθε κυβέρνηση σε αυτές τις θέσεις θα τοποθετεί νόμιμα -και εντελώς ανήθικα- όποιον επιθυμεί.

Αντί να προσληφθούν περισσότεροι αρχαιολόγοι, αντί να ξυπνήσουν επιτέλους οι κυβερνώντες και σήμερα και οι επόμενοι, όποιοι και να είναι, και να επανδρώσουν τις Αρχαιολογικές Υπηρεσίες με τους ικανότατους επιστήμονες που με χίλια βάσανα αποφοιτούν από τα πανεπιστήμιά μας και που δυστυχώς έχουν ως μόνη επαγγελματική διέξοδο τη διδασκαλία στα σχολεία, αντί να ενισχυθεί ο δημόσιος χαρακτήρας των μουσείων μας ένα νομοσχέδιο - έκτρωμα, για το οποίο η ίδια η Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής διαπίστωσε προχειρότητα, έγινε νόμος του κράτους.

Γαλανιάδη Εύα